Czy Unia uratuje ptaki morskie?

Napisany przez Łukasz Misiuna dnia 20 listopada 2012.
Zapisano w Badania, Nowości, Prawo
Tagi: , , , ,

Po 10 latach starań, Komisja Europejska przyjęła dzisiaj Plan Działań na Rzecz Ochrony Ptaków Morskich [1]. Czas pokaże, czy pomoże on uratować ptaki masowo ginące w sieciach rybackich.

Jednym z największych współczesnych zagrożeń dla morskich zwierząt jest zjawisko przyłowu, w wyniku którego do sieci rybackich, poza gatunkami docelowymi, w ogromnych nieraz ilościach trafiają inne organizmy. W powszechnej opinii problem dotyczy głównie delfinów, fok, rekinów czy żółwi morskich, jednak śmiertelne niebezpieczeństwo zagraża również ptakom. Od roku 2001, kiedy federacja BirdLife International zaczęła namawiać Komisję Europejską do podjęcia stosownych kroków w celu ograniczenia skali tego zjawiska [2], tylko na wodach należących do Unii Europejskiej w wyniku przyłowu zginęło około 2 mln ptaków. W skali globalnej przyłów odpowiada m.in. za bardzo złą sytuację albatrosów. Aż 17 z 22 gatunków należących do tej rodziny jest zagrożonych wyginięciem [3].

Plan Działań na Rzecz Ochrony Ptaków Morskich został pozytywnie przyjęty przez BirdLife, którego krajowym partnerem w Polsce jest Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP).  Cieszymy się, że Komisja Europejska zdecydowała się nareszcie powstrzymać bezsensowne umieranie ptaków. Jesteśmy gotowi na współpracę ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu wdrożenia w życie postanowień Planu. – mówi Angelo Caserta, dyrektor BirdLife International. Zaznacza jednak: w obecnej formie Plan to zbiór dobrowolnych zaleceń . Wymaga wzmocnienia odpowiednimi zapisami w ramach Wspólnej Polityki Rybackiej [4], zwłaszcza w zakresie stosowania rozwiązań zmniejszających przyłów  i umożliwiających  gromadzenia danych o ginących ptakach.

W unijnym dokumencie zawarto szereg rozwiązań mających zmniejszyć zjawisko przyłowu, zwłaszcza poprzez odstraszanie ptaków od sprzętu używanego przy połowach. Autorzy planu podkreślają konieczność prowadzenia badań naukowych, a także szkoleń dla osób pracujących w rybołówstwie. Treść dokumentu została w dużej mierze oparta na doświadczenia innych państw, które już wcześniej zaczęły wdrażać programy ochrony ptaków morskich. Stosowane przez nie metody są często bardzo proste, ale skuteczne (np. barwienie na niebiesko przynęt wiszących na hakach używanych w połowach tuńczyków – tak wyglądająca przynęta wydaje się ptakom mało apetyczna, przez co nie nadziewają się na haki i nie toną).

Jak zauważa Euan Dunn, Kierownik Działu Polityki Morskiej w Królewskim Towarzystwie Ochrony Ptaków (RSPB) z Wielkiej Brytanii, doświadczenie pokazuje, że rybacy zdecydowanie woleliby poławiać same ryby, bez zabijania przy okazji ptaków. Przyjęty przez Komisję Plan podsuwa im gotowe rozwiązania i mamy nadzieję, że będą chcieli z nich skorzystać.

Na akwenach państw unijnych największe spustoszenia wśród ptaków powodują sieci skrzelowe (używane w połowach m.in. śledzi i łososi) oraz pelagiczne sznury haczykowe (wykorzystywane np. do połowów tuńczyków). Na Morzu Północnym i Bałtyku w sieciach co roku ginie około 100 000 ptaków morskich, m.in. nurów, perkozów, alek i kaczek. Z kolei na Oceanie Atlantyckim hiszpańskie sznury haczykowe każdego roku przyczyniają się do śmierci dziesiątków tysięcy ptaków, głównie burzyków wielkich.

Problem przyłowu nie omija Polski. Obszary Natura 2000 takie jak Ławica Słupska, Zatoka Pomorska, Przybrzeżne Wody Bałtyku i Wschodnie Wody Przygraniczne to kluczowe tereny dla zimujących gatunków ptaków wodnych, m.in. dla perkoza rogatego, uhli, lodówki, szlachara i alki.  Jak pokazują doświadczenia Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, które stworzyło sieć społecznych opiekunów ostoi ptaków, do głównych zagrożeń na tych akwenach należy stawianie sieci w okresach gromadzenia się największych koncentracji gatunków stanowiących główny przedmiot ochrony na mocy przepisów Dyrektywy Ptasiej. Problem jest szczególnie poważny w przypadku lodówki i uhli – dwóch kaczek, których liczebność w ostatnich latach silnie zmalała, co rodzi poważne obawy o ich dalszy los.

Po Komisji Europejskiej Plan Działań będą musieli zaakceptować ministrowie odpowiedzialni za sprawy rybołówstwa ze wszystkich krajów członkowskich. Następnie postanowienia dokumentu muszą zostać wprowadzone do krajowych aktów prawnych, co może jeszcze zająć dużo czasu. BirdLife International ma nadzieję, że stanie się to na tyle szybko, by ocalić najbardziej zagrożone gatunki.

Nota edytorska:

[1]. Treść Planu Działań UE na rzecz Ptaków Morskich (wersja angielska)

2. Dotychczasowe informacje na temat kampanii BirdLife (wersja angielska)

3. Czerwona Lista gatunków zagrożonych wyginięciem, opracowana przez Światową Unię Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN) : http://www.iucnredlist.org/

4. Wspólna Polityka Rybacka – element Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, stworzony w związku z potrzebą wprowadzenia regulacji na rynku oraz kontroli stanu zasobów morskich. W ramach WPRyb ustalane są globalne kwoty połowowe (zestawienie liczby gatunków i osobników w obrębie każdego z nich), przydzielane każdemu z państw członkowskich.

5. W przypadku pelagicznych sznurów haczykowych odstraszanie ptaków leży w interesie zarówno ich samych, jak i rybaków – ta metoda połowu wymaga stosowania przynęt obciążających budżet, a przynęta połknięta przez ptaka jest bezpośrednią stratą dla człowieka.

Więcej informacji:

Antoni Marczewski

specjalista ds. komunikacji

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

(+22) 761 82 05 wew. 903, antoni.marczewski@otop.org.pl

 

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP)

to działająca od dwudziestu lat organizacja pozarządowa o statusie pożytku publicznego, zajmująca się ochroną dzikich ptaków i miejsc, w których one żyją. Celem Towarzystwa jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń. Jego działania wspiera rzesza kilkunastu tysięcy członków, wolontariuszy i sympatyków. OTOP jest polskim partnerem światowej federacji towarzystw ochrony ptaków – BirdLife International.

 

Po 20 latach istnienia OTOP to:

  • Prawie 1000 ha rezerwatów, w których prowadzona jest czynna ochrona przyrody
  • 174 ostoje ptaków (IBA), w tym 110 objętych regularnym monitoringiem zagrożeń
  • 159 lęgowych gatunków ptaków objętych regularnym monitoringiem
  • 2.500 nakładu kwartalnika “Ptaki”
  • 800 wolontariuszy
  • 2.000 członków
  • 10.000 zadeklarowanych sympatyków
  • 50.000 dzieci objętych programem edukacyjnym

 

Więcej informacji o działaniach OTOP na: www.otop.org.pl.

 

BirdLife International

 

jest światowa federacją towarzystw ochrony ptaków, która dąży do zachowania ptaków, ich siedlisk i różnorodności biologicznej na świecie, pracuje z ludźmi w kierunku zrównoważonego rozwoju, w zakresie wykorzystania zasobów naturalnych. BirdLife działa w 117 krajach i terytoriach na całym świecie. BirdLife Europe jest obecne w 45 krajach i wszystkich państwach członkowskich UE. http://europe.birdlife.org