Projekt czynnej ochrony bioróżnorodności Polan Wierzejskich-trzeci sezon zamknięty

Napisany przez Łukasz Misiuna dnia 1 stycznia 2015.
Zapisano w Bioróżnorodność, Nowości, Patronaty
Tagi: , , , , ,

„Polany Wierzejskie” to niewielkie kilkunasto arowe naturalne, śródleśne łączki i torfowiska. Znajdują się one w lasach Góry Wierzejskiej, przy granicach obszaru Natura 2000 „Ostoja Wierzejska” PLH 260035 pod Kielcami. Polany mają dwojaki charakter: pierwsze to małe śródleśne torfowiska przejściowe a drugie to związane ze śródleśnymi ciekami łąki trzęślicowe i ziołorośla. Oba siedliska otaczają olsy i łęgi a dalej wyżynny bór jodłowy lub miejscami kwaśna buczyna karpacka.
Będący przedmiotem ochrony wyżynny bór jodłowy jest ze swojej natury siedliskiem stosunkowo ubogim. Śródleśne cieki, łąki i torfowiska stanowią ważny rezerwuar bioróżnorodności całego kompleksu leśnego. Te małe, higrofilne i otwarte powierzchnie pełnią też istotne funkcje ekologiczne dla wielu gatunków zwierząt.
Pierwsze prace terenowe miały tu miejsce jeszcze na początku lat 90. Bardziej systematyczne kontrole nastąpiły od 2006 roku a usystematyzowane metodycznie i celowe prace rozpoczęto w 2011 roku. Dotąd stwierdzono tu występowanie takich licznych gatunków rzadkich i chronionych w tym: podkolana białego i zielonawego, stoplamki szerokolistny, mieczyki dachówkowate, bobrki trójlistkowe, rosiczkę okrągłolistną, listerę jajowatą, parzydło leśne, wawrzynek wilczełyko, goryczka wąskolistna, przeplatki aurinie, modraszki alkony, zgniotka cynobrowego, szklarnik leśny, słonki, dzięcioły: zielonosiwego, czarnego, średniego, białogrzbietego, żurawie, bociany czarne, łosie, orzesznice, mopki, chropiatki pędzelkowate, gęstoporki cynobrowe, kolczaki rudawe. Polany są też dużym zimowiskiem żab brunatnych. NA poszczególnych polanach zimuje od ok. 20 do ponad 100 osobników.
Dla wielu pospolitych gatunków Polany są miejscem żerowania, zimowania oraz fragmentem korytarza migracji.
Już w 2006 roku przyrodnicy zauważyli, że niektóre Polany są silnie zarośnięte. W kolejnych latach można było obserwować proces dość szybkiego pochłaniania Polan przez samosiewy brzozowe, topolowe, sosnowe i wierzby. W niektórych miejscach proces wygląda na rozszerzanie się łęgów ale w innych ma miejsce wyraźne osuszenie się siedlisk i wkraczanie gatunków sukcesyjnych. W związku z tym kurczy się areał występowania niektórych cennych gatunków. Jest to o tyle ważne, że nie mają one nigdzie indziej w okolicy swojej reprezentacji. Znaczenia zachowania podmokłych oaz śródleśnych z ich rozmaitością i specyfiką gatunkową i funkcjonalną nabiera szczególnego znaczenia wobec faktu zanikania tego rodzaju siedlisk wokół całego obszaru Ostoi Wierzejskiej. Jeszcze do 2013 roku przy wschodniej granicy Ostoi istniały bogate i dobrze zachowane łąki trzęślicowe i torfowiska. Niestety obecnie znajdują się one pod niemal dwumetrowymi masami ziemi i gruzu, które ktoś nawiózł tu nielegalnie. Obecnie trwa postępowanie, które ma wyjaśnić co zaszło. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Kielcach w grudniu 2014 roku odmówił zajmowania się tą sprawą twierdząc, że nie leży to w jego kompetencjach (spotkanie 19.12.2014 z przedstawicielami RDOŚ, Urzędu Gminy Masłów i Stowarzyszenia M.O.S.T.).
Zachowaniu siedlisk wilgociolubnych nie sprzyja też położenie w zasięgu leja depresyjnego kamieniołomu Wiśniówka zarządzanego przez spółkę Eurovia. Ponadto doszło do istotnego odwodnienia całego obszaru po budowie drogi S7 biegnącej na północ od granic Ostoi Wierzejskiej.
Mimo tych wszystkich przeciwności i niekorzystnych a czasem patologicznych zjawisk udało się w 2010 roku podjąć zabiegi czynnej ochrony Polan. W okresie od 15 września do 15 października zrealizowano projekt „Czynna ochrona przeplatki aurinii na Górze Wierzejskiej”. Realizacja projektu była wynikiem uzyskania grantu w II edycji konkursu „Fundusz dla Przyrody” Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody proNatura i Grupy Energa. Drugi raz projekt został dofinansowany w ramach w 2011 roku przez Klub Przyrodników w ramach Miniprojektów (pod nazwą „Odtwarzanie łąk na Polanach Wierzejskich).
W pierwszym roku prace polegały na wycięciu największych brzóz, topól i sosen, które powoli przypominały drzewa a nie nalot. Pola wykoszono także wykoszono. Dzięki tym pracom znaczna powierzchnia polan została odkryta a ich powierzchnia powiększyła się. W kolejnym roku skoncentrowano się na usuwaniu najmłodszych samosiewów i wykaszaniu. Sezon po tych pracach należał do najlepszych od czasu rozpoczęcia prowadzenia obserwacji. Pojawiły się bardzo licznie (setki okazów) goryczki wąskolistne dotąd tu nie wykazane a wraz z nimi…modraszki alkony – także nowy gatunek dla Polan. Bardzo poprawiła się kondycja populacji mieczyka dachówkowatego, która na jednej z polan osiągnęła liczbę ponad 1000 roślin. Udało się także zachować zanikające stanowiska rosiczek okrągłolistnych i trzykrotnie zwiększyła się powierzchnia zajęta przez czarcikęs łąkowy.
W 2014 roku dzięki ponownemu wsparciu finansowemu Klubu Przyrodników Stowarzyszenie M.O.S.T. zakupiło kosę spalinową. Dotąd w ramach dotacji zakupiono siekiery i sekatory a sprzęt mechaniczny był wypożyczany. Pierwsze koszenie miało miejsce we wrześniu 2014 roku a ostatnie w początku grudnia. W pracach wzięło rekordowo dużo osób, bo …5 (dotychczas po 2). Wykoszono około 80% powierzchni polan. W tym roku nie wycinano większych drzew a jedynie świeży nalot. Wykonano w tym roku wykaszanie czterech polan o łącznej powierzchni około 1ha. Skoszona biomasa była zebrana i spalona. Wycinano też sekatorami kępy krzewów i samosiejki brzozowe, topolowe oraz sosnowe. Nie podjęto prac na najbardziej wilgotnym torfowisku. Oceniono, że prace w poprzednich sezonach były wystarczające.
W 2014 roku udało się też uzyskać od Nadleśnictwa Kielce oficjalną zgodę dla prowadzonych zabiegów. Na zgodę tą oczekiwaliśmy niemal dwa lata. Jednocześnie Stowarzyszenie wystąpiło z prośbą o zaopiniowanie projektu powołania użytku ekologicznego „Polany Wierzejskie”. Tu jednak do dziś nie otrzymaliśmy oficjalnej odpowiedzi a jedynie ustną informację, że pozytywnej opinii nie będzie. Jest to o tyle zaskakujące, że Nadleśnictwo zostało poinformowane o wartości i znaczeniu Polan oraz, że Polany są…nieużytkiem leśnym. Nie prowadzi się na nich gospodarki leśnej ponieważ są to torfowiska i łąki. Martwi też fakt, że Nadleśnictwo usuwa z terenów bezpośrednio sąsiadujących z Polanami wiatrowały, wiatrołomy i drzewa uderzone i spalone przez pioruny. W naszej ocenie przewrócone przez siły natury dorodne buki miały szansę w istotny sposób wzbogacić różnorodność biologiczną Polan jak i Lasów Wierzejskich w ogóle.
Stowarzyszenie przygotowało publikację dotycząca mykobioty Lasów Wierzejskich (w tym Polan) i pracuje nad kolejnymi artykułami dotyczącymi innych elementów przyrody. Mimo wszystkich przeciwności opracowany będzie też wniosek o powołanie obszaru chronionego jak również kontynuowane będą prace nad zachowaniem bioróżnorodności Polan Wierzejskich.

Projekt ochrony bioróżnorodności Polan Wierzejskich został nagrodzony w 2014 roku Regionalną Nagrodą Ekologiczną „Bartki Świętokrzyskie” (www.bartkiswietokrzyskie.pl)
txt Łukasz Misiuna, fot. Ł. Misiuna i D. Czajka
Stowarzyszenie Psychoedukacyjno-Przyrodnicze M.O.S.T.
Kielce os. Na Stoku 9/15 25-437
www.mostedu.org, https://www.facebook.com/OstojaWierzejska