Kopalnie tętniące życiem
Chociaż kopalnie odkrywkowe kojarzą się przede wszystkim z industrialnym, pozbawionym życia krajobrazem, nie zawsze muszą być biologiczną pustynią. Miejsca takie często lokalizowane są w otoczeniu cennych siedlisk przyrodniczych, nierzadko też same stanowią miejsce występowania rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Jak pokazują wyniki badań OTOP, w takim właśnie otoczeniu zlokalizowane są niektóre kopalnie kruszyw naturalnych należące do grupy Górażdże (koncern HeidelbergCement) – producenta cementu, betonu i kruszyw, dla którego zrównoważony rozwój jest istotnym elementem strategii biznesowej.
W 2013 r. OTOP podjął się realizacji projektu „Bioróżnorodność w twoim sąsiedztwie – analiza priorytetów ochrony przyrody w kopalniach HeidelbergCement / Górażdże w Polsce”[1], którego celem była ocena walorów przyrodniczych oraz możliwości realizacji działań ochronnych na terenie 18 kopalń koncernu. Analiza publikacji oraz baz danych zawierających informacje o wybranych grupach roślin i zwierząt pozwoliła ustalić, że na obszarze wyrobisk oraz w ich najbliższym otoczeniu występuje łącznie przynajmniej 58 rzadkich lub zagrożonych gatunków.
Kopalnie to nierzadko miejsca występowania cennych gatunków. W kopalniach Grupy Górażdże zidentyfikowano m.in. cenne gatunki ptaków: bociana czarnego, sieweczkę rzeczną i obrożną, bączka, derkacza i błotniaka stawowego; motyli: szlaczkonia szafrańca i pazia żeglarza czy roślin: buławnika czerwonego, kruszczyka drobnolistnego i czosnek kątowy – wymienia Rafał Bobrek z OTOP.
W analizie wzięto również pod uwagę powiązanie kopalń z systemem obszarów chronionych i cennych ze względów przyrodniczych lub krajobrazowych. Wiele kopalń zlokalizowanych jest w bliskim sąsiedztwie obszarów Natura 2000 lub rezerwatów przyrody, część położona jest w granicach ważnych dla zwierząt korytarzy ekologicznych, a także parków krajobrazowych – podkreśla Tomasz Wilk, koordynator projektu – zwiększa to znacznie możliwość rekolonizacji obszarów pokopalnianych przez cenne gatunki roślin lub zwierząt.
Raport, w którym podsumowano badania, wskazuje na szczególną wartość trzech obiektów kopalnianych: Wójcice, Gryżyce oraz Górażdże, które charakteryzuje zarówno duże bogactwo gatunkowe, jak i ścisłe powiązanie z obszarami cennymi. Zgodnie z wynikami to przede wszystkim na terenie tych kopalń powinno się wdrażać działania związane z ochroną przyrody. Warto jednak podkreślić, że wiele kopalń nie zostało dotychczas kompleksowo zinwentaryzowanych pod względem przyrodniczym, stąd i inne obiekty w przyszłości mogą okazać się bardziej wartościowe.
Mam nadzieję, że projekt będzie kontynuowany i już wkrótce wyniki dotychczasowych badań posłużą jako podstawa do podjęcia praktycznych działań ochronnych w wybranych kopalniach Grupy Górażdże – dodaje Jacek Zalewski, Prezes Górażdże Kruszywa sp. z o.o.
Nota redakcyjna:
- Projekt „Bioróżnorodność w twoim sąsiedztwie – analiza priorytetów ochrony przyrody w kopalniach HeidelbergCement / Górażdże w Polsce” realizowany przez OTOP w okresie XII 2013 – III 2014 sfinansowany został z funduszu HeidelbergCement – BirdLife Biodiversity Conservation Programme.
Dodatkowe informacje:
Tomasz Wilk, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, tomasz.wilk@otop.org.pl, +48 508 065 029
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP)
to działająca od dwudziestu lat organizacja pozarządowa o statusie pożytku publicznego (KRS 0000015808), zajmująca się ochroną dzikich ptaków i miejsc, w których one żyją. Celem Towarzystwa jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń. Jego działania wspiera rzesza kilkunastu tysięcy członków, wolontariuszy i sympatyków. OTOP jest polskim partnerem światowej federacji towarzystw ochrony ptaków – BirdLife International.
Po 20 latach istnienia OTOP to:
• Prawie 1000 ha rezerwatów, w których prowadzona jest czynna ochrona przyrody (w tym jeden z pierwszych w Polsce społecznych rezerwatów przyrody – Karsiborska Kępa – którego ochrona wspierana jest m.in. z 1% podatku przekazanego na OTOP)
• 174 ostoje ptaków (IBA), w tym 110 objętych regularnym monitoringiem
• 159 lęgowych gatunków ptaków objętych regularnym monitoringiem
• 800 wolontariuszy
• 2.000 członków
• 10.000 zadeklarowanych sympatyków
• 50.000 dzieci objętych programem edukacyjnym
• Więcej informacji o działaniach OTOP na: www.otop.org.pl.
BirdLife International
jest światową federacją towarzystw ochrony ptaków, która dąży do zachowania ptaków, ich siedlisk i różnorodności biologicznej na świecie, pracuje z ludźmi w kierunku zrównoważonego rozwoju, w zakresie wykorzystania zasobów naturalnych. BirdLife działa w 117 krajach i terytoriach na całym świecie. BirdLife Europe jest obecne w 45 krajach i wszystkich państwach członkowskich UE. http://europe.birdlife.org
fot. Ł.Misiuna
OTOP jest jedną z największych organizacji chroniących przyrodę w Polsce. Wierzymy, że ptaki wzbogacają nasze życie i są oznaką zdrowego środowiska. Prowadzimy działania zmierzające do ochrony ptaków, a przez to do ochrony całej przyrody. W celu zwiększenia skuteczności naszego działania, skupiamy się na priorytetowych gatunkach, siedliskach i ostojach. 
