Skąd się biorą w Czechach gawrony? Pomóż nam rozwiązać ptasią tajemnicę.
W czeskich Pardubicach znajduje się zimowe noclegowisko gawronów i kawek liczące około 40 000 osobników! Tam i pobliskiej wiosce Raba od 1982 roku prowadzony jest projekt znakowania zimujących krukowatych. Ptaki obrączkuje ornitolog Jiri Cesak. Od 1999 roku znakowana jest też lęgowa populacja ptaków obu gatunków. Tym projektem zajmuje się Svetlana Vranova.
Począwszy od sezonu 1982/83, corocznie w październiku zaczyna się akcja obrączkowania zimujących gawronów. Najwięcej ptaków chwytanych jest w okresie listopad-marzec. Dokładna lokalizacja miejsca chwytania ptaków to 50°05′ N 15°49′ E, 220 m nad poziomem morza.
Gawrony łapią się do dwóch własnoręcznie wykonanych wolier. Punktem wyjścia dla tej autorskiej konstrukcji była pułapka helgolandzka (Bub 1977). Ptaki nęcone są chlebem, zbożem, słonecznikiem, burakami ale również padliną zwierzęcą (przede wszystkim zwierzęcymi ofiarami kolizji drogowych). Jednak decydującą rolę w wabieniu odgrywa obecność 4-5 gawronów wpuszczonych do woliery. Ośmiela to i zachęca do żerowania ptaki pozostające na wolności.
Do 2011 roku udało się schwytać i zaobrączkować około 18 000 ptaków. Czasem chwytają się ptaki innych gatunków:
Kawka C. monedula spermologus – 468 osobników
Kawka C. monedula soemmerringii – 13 os.
Sroka – 8 os.
Sójka – 1 os.
Myszołów – 27 os.
Jastrząb – 15 os.
Krogulec – 4 os.
Pustułka – 8 os.
Uszatka – 1 os.
Na 17 543 zaobrączkowanych gawronów w Rabach uzyskano (do 2011 roku) 117 zgłoszeń z zagranicy:
Polska – 32 zgłoszeń
Białoruś – 22 zgł.
Rosja – 22 zgł.
Niemcy – 17 zgł.
Francja – 11 zgł.
Ukraina – 9 zgł.
Węgry – 3 zgł.
Austria – 1 zgł.
Do 2011 roku na 32 „polskie” zgłoszenia zaobrączkowanych gawronów 5 obserwowano w województwie świętokrzyskim, 6 w mazowieckim, 1 podlaskim, 7 na Śląsku, 5 w lubelskim, 1 w łódzkim, 3 w podkarpackim, 1 w łódzkim, 1 w warmińsko-mazurskim, 1 w Wielkopolsce i jeden bez wskazania lokalizacji.
16 listopada 2012 roku jednego gawrona z obrączką o numerze 607 zaobserwowano w Kielcach na jednym z peryferyjnie położonych blokowisk. Ptak został zaobrączkowany w Rabach 6 marca 2012 roku jako drugi spośród 34 zaobrączkowanych w tym dniu. Numer jego metalowej obrączki to PRAHA D 192020
W 2010 roku gawrony zaczęto obrączkować również kolorowymi obrączkami. Od teraz schwytany ptak otrzymuje zwykłą aluminiową obrączkę na jedną nogę a na drugą obrączkę z plastiku w kolorze żółtym. Te nowe, żółte obrączki posiadają czarny, trzycyfrowy symbol w zakresie od 001 do 750. Obrączki te zakładane są na lewa nogę a numer należy odczytywać od góry w dół. Znakowanie kolorowymi obrączkami zakończy się w 2012 roku. Od zimy 2005 roku schwytane kawki otrzymują zielone obrączki plastikowe z dwoma czarnymi literami. Natomiast kawkom obrączkowanym w sezonie lęgowym zakłada się żółte plastikowe obrączki. Obrączki „letnie” i „zimowe” mają dwa czarne znaki (litery, cyfry lub kombinacja litery i cyfry). Używane w projekcie obrączki produkuje polska firma firma Colour Rings, Neckband & Marks for Birds INTERREX (www.colour-rings.eu).
Więcej informacji o projekcie znajduje się na stronie http://www.cr-birding.be/
Interpretacja wyników badań w oparciu o informacje zwrotne dotyczące zaobrączkowanych w Rabach ptaków wskazuje, że we wschodnich Czechach zimują gawrony i kawki z Polski. Ten stan rzeczy znany jest już z klasycznego opracowania „Fauna Czechosłowacji – Ptaki”, gdzie pisano: „Niektóre zimujące u nas gawrony pochodzą z lęgowisk w Polsce ale przede wszystkim z europejskiej części ZSRR – południowej Białorusi, północnej Ukrainy i głównie znad środkowej Wołgi” (Hudec 1983)
30 letni okres badań pokazuje, że obrączkowanie wyłącznie metalowymi obrączkami daje przypadkowe i nieliczne stwierdzenia. Dopiero znakowanie kolorowymi obrączkami powoduje istotny wzrost liczby informacji zwrotnych o ptakach. Czarne symbole na żółtym tle obrączki pozwalają nieraz na odczytanie kodu nawet nieuzbrojonym okiem co jest zupełnie niemożliwe w przypadku obrączek aluminiowych. Tu zwykle konieczne jest schwytanie ptaków co w przypadku inteligentnych i czujnych krukowatych jest niezwykle trudne.
Zwracamy się z wielka prośba do ornitologów, amatorów obserwatorów ptaków jak i osób nie związanych z ruchem ornitologicznym o zwracanie uwagi na ptaki wspomnianych gatunków. Szczególnie żółte obrączki są łatwe do dostrzeżenia i odczytania. Każda informacja zwrotna jest bardzo cenna. W dobie fotografii cyfrowej sfotografowanie obrączki nie powinno nastręczać wielkich trudności. Wszelkie informacje o ptakach znakowanych w sposób opisany wyżej należy przesyłać na adresy: cesakjiri@volny.cz, sve.crow.crow@seznam.cz lub krouzkovaci_stanice@nm.cz.
Autor: Jiří Česák, Ráby, Czechy
Uzupełnienie i tłumaczenie: Světlana Vránová, Pardubice, Czechy
Łukasz Misiuna, redakcja i uzupełnienia.
Literatura:
Bub H. 1977: Vogelfang und Vogelberingung.Teil II. A. Ziemsen Verlag, Wittenberg-Lutherstadt.
Česák J. 2009: Početnost a věková struktura zimujících havranů polních (Corvus frugilegus) v Rábech u Pardubic v období 1982–2007. Sylvia 45: 191-207.
Hudec K. (ed.) 1983: Fauna ČSSR, Ptáci 3/II. Academia, Praha.
Przyrodnik, pedagog, specjalista zarządzania zasobami przyrody i środowiska, działacz przyrodniczych organizacji pozarządowych, promotor walorów przyrodniczych i turystycznych województwa świętokrzyskiego 
