Podkielecki obszar Natura 2000 „Ostoja Wierzejska” potrzebuje aktywnych działań ochronnych.

Napisany przez Łukasz Misiuna dnia 23 sierpnia 2012.
Zapisano w Badania, Edukacja, Nowości
Tagi: , , , , , , ,

Ostoja Wierzejska to leśny Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk o kodzie PLH 260035, powierzchni 224,6 ha położony w całości w powiecie kieleckim w gminie Masłów na terenie Nadleśnictwa Kielce, leśnictwo Dąbrowa.
Pierwotnie zaproponowano w październiku 2009 roku aby obszarem Natura 2000 „Ostoja Wierzejska” został ponad 700ha fragment boru jodłowego, kwaśnej buczyny, grądu i łąk trzęślicowych. Obszar ten to w dużej mierze lasy i bory o pierwotnym charakterze, bardzo zróżnicowane siedliskowo i gatunkowo, miejscami przypominające górskie lasy z górskimi gatunkami roślin i zwierząt. Ostatecznie w styczniu 2011 zatwierdzono jako obszar Natura 2000 ponad 200ha fragment lasów wierzejskich przede wszystkim boru jodłowego.
Poza jakimikolwiek formami ochrony znalazły się najcenniejsze fragmenty łąk i polan z licznymi ginącymi gatunkami.
Przedmiotem ochrony na terenie Ostoi Wierzejskiej jest świętokrzyski bór jodłowy Abietum polonicum typicum kod 91P0, leśne zbiorowisko roślinne endemiczne dla Polski, opisane po raz pierwszy z Gór Świętokrzyskich w 1928 roku.
Poza borem jodłowym na obszarze Ostoi Wierzejskiej znajdują się fragmenty innych siedlisk Natura 2000: kwaśna buczyna oraz leżące na obrzeżach Ostoi (ale poza jej granicami) bór bagienny, grąd, łąki trzęślicowe i torfowiska przejściowe. Wśród bardzo cennych i szczególnie różnorodnych przyrodniczo siedlisk należy też wymienić nadrzeczne zarośla ziołoroślowe przypominające siedlisko Natura 2000 o kodzie 6430.
Wśród gatunków wymienionych w obu Dyrektywach na terenie Ostoi Wierzejskiej lub w jej najbliiższym sąsiedztwie występują:
1. Zgniotek cynobrowy Cucujus cinaberinus
2. Czerwończyk nieparek Lyceana dispar
3. Przeplatka aurinia Euphydrya aurinia
4. Modraszek alkon Lyceana alkon
5. Jelonek rogacz Lucanus cervus
6. Rzekotka drzewna Hyla arborea
7. Traszka grzebieniasta Triturus cristatus
8. Bocian czarny Ciconia nigra
9. Jarząbek Tetrastes bonasia
10. Derkacz Crex crex
11. Włochatka Aegolius funereus
12. Puszczyk uralski Strix uralensis
13. Dzięcioł zielonosiwy Picus canus
14. Dzięcioł czarny Dryobates martius
15. Dzięcioł średni Dendrocopos medius
16. Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
17. Lerka Lullula arborea
18. Pokrzewka jarzębata Sylvia nisoria
19. Muchołówka mała Ficedula parva
20. Gąsiorek Lanius collurio
21. Nocek duży Myotis myotis.
Poza tymi gatunkami stwierdzono tu szereg gatunków chronionych polskim prawem i umieszczonych w tzw. Czerwonych Księgach rzadkich i ginących gatunków.
Na szczególne walory przyrodnicze obszaru składają się takie elementy jak: konfiguracja terenu, budowa geologiczna, sieć wodna, nie usuwanie martwych i obumierających drzew, pozostawianie pewnej liczby starych drzew w tym dziuplastych. Nadal zachodzą tu naturalne procesy przyrodnicze, panuje wyjątkowy mikroklimat, w dobrej formie zachowały się cenne zbiorowiska roślinne a co za tym idzie występuje duża różnorodność gatunkowa wśród bezkręgowców, ptaków i ssaków. Wciąż można tu obserwować złożone i wyjątkowe zależności między organizmami (np. stare, dziuplaste buki dają możliwość kucia dziupli dzięciołom czarnym, część tych dziupli zasiedlana jest przez gołębia siniaka i włochatki. Warunki wodne sprzyjają istnieniu niewielkich polanek z bogatą szatą roślinną np. czarcikęsem, który jest rośliną żywicielską dla larw przeplatki aurinii, na odkrzaczonych polankach bujnie rozwija się goryczka wąskoslistna dzięki której swój złożony cykl rozwojowy mogą prowadzić modraszki alkony, martwe drewno stanowi substrat dla licznych gatunków grzybów i owadów).
Wśród największych zagrożeń dla lasów wierzejskich należy wymienić presję miasta z licznymi prowadzonymi lub planowanymi inwestycjami budowlanymi (budowy dróg, rozbudowa drogi ekspresowej, rozbudowa osiedla mieszkalnego, budowa gazociągu, presja ludzi, sporty motorowe). Drugim ważnym zagrożeniem jest prowadzona gospodarka leśna; wiedza na temat rozmieszczenia i biologii występujących tu gatunków jest niewielka stąd prowadzone zabiegi odbywają się często bez respektu dla ponadprzeciętnych walorów przyrodniczych. Trzecie zagrożenie wydaje się mieć charakter poza antropogeniczny; dochodzi do systematycznego wysychania łąk i torfowisk. Nawet jeśli zjawisko to ma przyczynę w działaniach człowieka to mają one charakter ponadlokalny i trudno im zapobiegać na miejscu.
Od 2010 roku przyrodnicy podejmują próby przeciwdziałania i zapobiegania negatywnym zjawiskom. Zrealizowano dwa projekty czynnej ochrony polegające na odkrzaczaniu zarastających polan i łąk. Projekty te zrealizowano we współdziałaniu z Lasami Państwowymi i innymi organizacjami pozarządowymi. Dzięki ich realizacji zwiększyły się populacje kilku cennych i narażonych na wyginięcie gatunków, Rozpoczęto też proces powołania użytku ekologicznego i rezerwatu przyrody na najcenniejszych terenach, które znalazły się poza obszarem Natura 2000. Być może należy rozważyć wszczęcie procedury rewizji granic obszaru w kierunku powiększenia go. Niewielka powierzchnia Ostoi Wierzejskiej i odseparowanie jej barierami w postaci dróg i zabudowy mieszkalnej w dłuższej perspektywie będzie prowadzić do postępującego ubożenia walorów przyrodniczych i osłabiania naturalnych procesów stanowiących o wyjątkowości tego kompleksu leśnego.