Krzyżówka, wróbel czy gawron? Zimowe Ptakoliczenie 2015
Nadchodzi kolejne Zimowe Ptakoliczenie. Wszystkich, którzy chcieliby lepiej poznać ptaki zimujące obok nas zapraszamy w ostatni weekend stycznia (24-25.01) na spacery ornitologiczne w ramach Zimowego Ptakoliczenia. To coroczna akcja wzorowana na brytyjskim „Big Garden Birdwatch”, w której każdy może zanotować, ilu przedstawicieli którego gatunku odwiedza karmnik, ogród, skwer przed blokiem i okoliczny park.
Na podstawie wyników obserwacji tworzone jest co roku zestawienie ptaków najliczniej spotykanych o tej porze w parkach i ogrodach. Umożliwia to zauważenie ciekawych zjawisk zachodzących w ptasim świecie. W 2007 roku zanotowano np. silny przelot kwiczołów; widywano stada liczące kilkaset, a nawet powyżej tysiąca osobników. Od kilku lat na pierwszym miejscu notowana jest krzyżówka. W 2014 r. na drugim miejscu znalazł się wróbel, a na trzecim – gawron.
Czasem nie trzeba nawet wychodzić na dwór – liczenie można przeprowadzić również obserwując karmnik i popijając w domu ciepłą herbatę. W zależności od posiadanej wiedzy ornitologicznej można liczyć ptaki indywidualnie lub podczas bezpłatnej wycieczki z przewodnikiem OTOP. Spis kilkudziesięciu spacerów w całym kraju dostępny jest na stronie: www.otop.org.pl
Jak wziąć udział w akcji?
Sójka, ptak Zimowego Ptakoliczenia 2015
fot. Cezary Korkosz
W sobotę lub niedzielę (24-25.01) należy poświęcić na liczenie ptaków przynajmniej godzinę. Aby uniknąć kilkukrotnego policzenia tego samego ptaka, podczas obserwacji karmnika zapisujemy maksymalną liczbę osobników danego gatunku widzianych jednocześnie, a podczas spaceru wybieramy taką trasę, która nie prowadzi dwa razy przez to samo miejsce. Wypełnione karty obserwacji przesłać należy do OTOP.
„Zimowe Ptakoliczenie to akcja dla każdego – nawet nieznajomość ptaków nie przeszkadza we wzięciu w niej udziału. W czasie spaceru nie tylko uczymy rozpoznawać ptaki, ale także informujemy, gdzie najłatwiej je obserwować oraz podpowiadamy jak mądrze pomagać im zimą i czym dokarmiać” – zachęca do udziału Beata Kojtek z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, która poprowadzi sobotni spacer w Warszawskim Parku „Dolinka Służewiecka” i niedzielny w Parku Ujazdowskim.
Wyniki nie powiedzą dokładnie, ile ptaków żyje zimą w Polsce, ale dzięki zbieranym rokrocznie danym możemy śledzić trendy i sprawdzać, czy pokrywają się one z wynikami ściśle naukowych opracowań wykonywanych przez profesjonalnych ornitologów.
Sójka – ptak Zimowego Ptakoliczenia 2015
Wybiera się sójka za morze,
Ale wybrać się nie może.
„Trudno jest się rozstać z krajem,
A ja właśnie się rozstaję” (…).
Jan Brzechwa „Sójka”
Bohaterem wiersza Brzechwy jest kolorowy, pospolity ptak z rodziny krukowatych, którego często możemy obserwować jesienią, gdy uwija się nosząc żołędzie do swoich zimowych spiżarni. Jest średniej wielkości ptakiem o masie ciała 150-175 g i długości 32-35 cm. Charakterystyczną cechą w jej upierzeniu są białe i niebieskie lusterka występujące na zewnętrznych pokrywach jej zaokrąglonych skrzydeł. Ciekawostką jest, że błękitna barwa lusterka nie jest wynikiem obecności barwnika, ale efektem odpowiedniej struktury pióra, w których ma miejsce rozszczepienie wiązek światła i odbicie widma niebieskiego.
Pierwszy człon z gatunkowej nazwy sójki Garrulus glandarius oznacza po łacinie gadatliwy, a drugi oznacza rodzący żołędzie. W rozumieniu dosłownym jest to więc gadatliwy ptak rodzący żołędzie.
Nazwa ta jest ściśle związana z dwoma charakterystycznymi cechami sójki.
Z jej gadatliwością, czyli aktywnością wokalną. Ptak ten – już nieznacznie zaniepokojony – wydaje specyficzny wrzask „krzaach!”. Często głos ten jest dla innych ptaków w lesie sygnałem alarmowym i ostrzega je przed zbliżającym się drapieżnikiem – jastrzębiem lub kuną. Ptaki te są również doskonałymi naśladowcami głosów innych ptaków – szpaka, jastrzębia, myszołowa i może zadziwić obserwatora odzywając się w ten sposób ze środka lasu. Cecha ta sprawiła, że w starożytnej Grecji trzymano młode sójki w domu, tak jak wielu z nas dziś trzyma papugę lub kanarka.
Z gromadzeniem żołędzi. Tryb życia sójki zmienia się w ciągu roku. Wiosną i latem, w okresie lęgowym, ptaki te są skryte, a jesienią, kiedy nadchodzi czas gromadzenia zapasów i drzewa tracą liście, łatwiej je obserwować. Sójki potrafią gromadzić żołędzie w swoim wolu lub pod językiem i transportować je nawet na znaczne odległości, nawet na kilka kilometrów. Następnie umieszczają je w spiżarniach jako zapasy na zimę. Spiżarnie te umiejscowione są pod mchem, w szczelinach drzew, dziuplach itp.
Okres lęgowy sójek przypada na koniec kwietnia i maj i jest najpóźniejszy wśród wszystkich naszych ptaków krukowatych. Budową gniazda i opieką nad potomstwem zajmują się oboje rodzice. Samica składa 5-7 jaj, które wysiaduje 16-17 dni. Jaja składane są w odstępach jednodniowych a wysiadywanie rozpoczyna się od złożenia pierwszego lub drugiego jaja. Wynika z tego asynchronizacja w kluciu się piskląt. Jeśli pierwszy lęg zostanie stracony, wówczas ptaki przystępują do kolejnego. W drugim lęgu samica składa już mniej jaj: 3-4.
W wierszu czytamy: „Wybiera się sójka za morze i wybrać się nie może”. W istocie sójki prowadzą osiadły tryb życia i nie odlatują za morze, a jedynie w srogie zimy mogą przemieszczać się na odległości kilkuset kilometrów. Niektóre populacje sójek z północy i wschodu Europy podejmują wędrówki na południową i południowo-wschodnią część kontynentu. Rejon ten stanowi dla nich „ciepłe kraje”. Również młode osobniki przemieszczają się na znaczne odległości (ok. 600 km) w poszukiwaniu własnych rewirów. Dorosłe ptaki prowadzą życie osiadłe śpiewając: „Kto chce zwiedzać obce kraje, niechaj zwiedza. Ja – zostaję”.
Więcej informacji:
Katarzyna Groblewska
Rzecznik prasowy OTOP
+ 48 500 239 648
katarzyna.groblewska@otop.org.pl
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP)
to działająca od 1991 roku organizacja pozarządowa o statusie pożytku publicznego, zajmująca się ochroną dzikich ptaków i miejsc, w których one żyją. Celem Towarzystwa jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń. Jego działania wspiera rzesza kilkunastu tysięcy członków, wolontariuszy i sympatyków. OTOP jest polskim partnerem światowej federacji towarzystw ochrony ptaków – BirdLife International.
Więcej informacji o działaniach OTOP na: www.otop.org.pl.
Bibliografia:
1. L.Svensson, K.Mullarney, D.Zetterstrom „Ptaki. Przewodnik Collinsa”, MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2011.
2. L.Jonsson „Ptaki Europy i Obszarów Śródziemnomorskich, MUZA SA, 1991.
3. A.Kruszewicz „Ptaki Polski cz. 2”, MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2006.
OTOP jest jedną z największych organizacji chroniących przyrodę w Polsce. Wierzymy, że ptaki wzbogacają nasze życie i są oznaką zdrowego środowiska. Prowadzimy działania zmierzające do ochrony ptaków, a przez to do ochrony całej przyrody. W celu zwiększenia skuteczności naszego działania, skupiamy się na priorytetowych gatunkach, siedliskach i ostojach. 
